Bij mbo Menso Alting Zwolle kun je niet om Samen Opleiden heen. Het is de basis van waaruit de school stagiairs en zij-instromers begeleidt. De speciale Werkplaatsen – vergelijkbaar met het vroegere gildeleren – spelen daarbij een belangrijke rol. Een gesprek met een schoolopleider, een werkplekbegeleider en een student van de lerarenopleiding.

Corine van den Hoorn zit in het vierde, laatste jaar van de lerarenopleiding. Ze loopt elke week 2,5 dag stage bij mbo Menso Alting Zwolle. Met haar 41 jaar is ze geen doorsnee hbo-student: ‘Ik ben afstandsleerder. Dat betekent dat ik hetzelfde doe als de voltijdsstudenten, maar dan grotendeels vanuit huis.’ Ze combineerde haar opleiding de eerste jaren met een baan als praktijkondersteuner in een huisartsenpraktijk.

Vorig jaar stapte Corine helemaal over naar het onderwijs, ze ging aan de slag in het voortgezet onderwijs (vmbo): deels als onderwijsassistent en deels als docent in opleiding. Dit schooljaar koos ze voor een zorgstage in het mbo: ‘Daar ligt het accent meer op het beroep waardoor ik mijn praktijkkennis beter kan overdagen.’

Als laatstejaars heeft Corine al een arbeidsovereenkomst en staat ze zelfstandig of met een vaste collega voor de klas. Ze maakt deel uit van het team Gezondheidszorg van schoolopleider en docent verpleegkunde Jenny Terpstra. Haar werkplekbegeleider, Rob Teekens, zit in het team Maatschappelijke Zorg. Corine legt uit: ‘Ik ondersteun Jenny bij het coachen van de eerste klas die een diploma Verzorgende IG én Maatschappelijke Zorg krijgt. Vanwege die dubbelkwalificatie werken beide teams samen.’

Gespreid warm bedje

Samen Opleiden is inmiddels een vast gegeven bij mbo Menso Alting Zwolle, waar dit schooljaar zo’n achttien stagiairs van de lerarenopleiding, minor-studenten en zij-instromers (PDG’ers) begeleid worden.

Corine van den Hoorn

‘We hebben het er echt over’, zegt Jenny. Rob benadrukt Jenny’s ‘verbindende, waardevolle’ rol: ‘Jenny heeft het overzicht. Ze weet wat stagiairs moeten doen. Hun introductie, intervisie, verdiepende scholingen: ze coördineert, regelt en organiseert. Ze bespreekt praktische opleidingszaken en heeft contact met de instituutsopleiders. Kort gezegd: zij zorgt voor het gespreide warme bedje.’ Ervaren de stagiairs dat ook? ‘Zeker!’ zegt Corine.

Ook fijn zijn de goed omschreven bekwaamheidseisen. Jenny: ‘Van de 85 zijn er nog drie over: de pedagogische, didactische en vakinhoudelijke. Dat is nu onze basis. Leuk is dat de stagiair zelf de bewijslast kiest, daardoor is elk dossier anders.’ Het grote verschil tussen vo en mbo draagt daaraan ook bij. Corine: ‘In het vo sta je op een lesplein en werk je meer vanuit een methode en een planning. Heel anders dan de lesvoorbereiding en het frontaal lesgeven in het mbo.’

Balans houden

Als werkplekbegeleider is Rob Corines eerste aanspreekpunt. Wekelijks spreken ze elkaar over praktische zaken. Corine: ‘Ik laat soms zien hoe ik iets wil aanpakken, maar vertel ook waar ik tegenaanloop, zoals ongewenst gedrag in de klas. En hoe je de balans tussen lesgeven en wat je daar allemaal naast doet houdt. Want wanneer is genoeg genoeg. Jenny ziet die valkuil ook: ‘In het onderwijs is het werk nooit af.’ Rob kijkt daarom bij elke stagiair wat er op dat moment nodig is voor het lerende proces.

Werkplaatsen voor leervragen

Om professionalisering gestructureerd op te pakken, heeft mbo Menso Alting Zwolle ‘Werkplaatsen’ – professionele leergemeenschappen – opgezet in de stijl van het vroegere gildeleren. Hierbij leerde je als gezel onder leiding van een meester een ambacht. Vergelijkbaar met het werkplekleren binnen Samen Opleiden. ‘De Werkplaatsen bieden we vier keer per jaar aan, deze zijn opgenomen in de jaarlijn. Daarnaast organiseren we ze op aanvraag. Iedereen die bij Samen Opleiden betrokkenen is, kan zich ervoor inschrijven’, zegt Jenny.

In de Werkplaatsen staan leervragen centraal. Het instrument om deze met elkaar te verkennen en te verdiepen, is de dialoog. Jenny: ‘De vragen gaan bijvoorbeeld over inclusief onderwijs: een mooi voorbeeld van een thema wat betekenis krijgt in gesprekken over visies op leren, kijken naar de ander, leren van andere landen en verwachtingen van elkaar.’

Jenny Terpstra

Ze vervolgt: Ook docentprofessionalisering is een thema, bijvoorbeeld tijdens de Werkplaats die we met het Schoolleidersoverleg, de teamleiders en de directeur, hebben gehouden. Verder zijn er Werkplaatsen waarbij we samen met het practoraat Docentprofessionalisering van Landstede MBO onderzoek doen. Corine neemt hieraan deel.

Een ander voorbeeld is de Werkplaats Intervisie voor stagiairs. Jenny: ‘Zij brengen een casus in, ik bevraag hen op de literatuur om hen onder meer bewust te maken van de keuzes die ze maken. Leren en reflecteren dus.’ Ook voor werkplekbegeleiders is er regelmatig een soortgelijke Werkplaats: ‘Zinvol als een leertraject bijvoorbeeld moeizaam loopt. Of – als het curriculum van Hogeschool Windesheim verandert – moeten zij hun verwachtingen van de eerstejaars stagiairs bijstellen?’

Gedeelde passie

Samen Opleiden werkt dus. Is er dan geen enkel obstakel? ‘Nee, eigenlijk niet. Organisatorisch lukt alles, de begeleiding bijvoorbeeld kan in dat wekelijkse uur dat je ervoor hebt’, zegt Jenny. Die stevige basis is daar volgens Rob debet aan: ‘Voor alle werkplekbegeleiders is nu duidelijk wat er van hen gevraagd wordt en wat ze van stagiairs mogen verwachten. Belangrijke voorwaarden voor een stage. Daardoor is iedereen ook betrokken en enthousiast. Er is een gedeelde passie, dat is gewoon supergaaf. Het maakt me trots.’

‘Je hebt er ook plezier in omdat het jouw werk inhoudelijk versterkt’, constateert Jenny. ‘Het draagt bij aan je professionele ontwikkeling als begeleider. Enerzijds begeleid je de stagiair in het beroep van docent, anderzijds ben je steeds bezig met hoe leren leerlingen nou eigenlijk, welk effect heb jij op dat leren. Maar dat geldt niet alleen voor de werkplekbegeleider, iedereen – ook de schoolopleider en de stagiair – opereert in die tweeslag van leren.’

Verrijking

‘Misschien is het wel zo dat veel van onze docenten, ikzelf ook, onbewust bekwaam waren en dat we nu leren bewust bekwaam te zijn. Dat we ons nu pas bewust zijn van wat we doen: het expliciteren van je pedagogische vaardigheden en didactische inzichten. Dat geeft inhoud en betekenis aan je werk.’

‘Samen Opleiden is een verrijking voor het onderwijs’, concludeert Jenny. ‘Zowel studenten als docenten profiteren ervan.’ Rob beaamt: Het is een win-winsituatie. De student krijgt een mooie leerwerkplek om zich te ontwikkelen, de kennis en leuke vragen die de student meebrengt zorgen weer voor bewustwordingsprocessen bij ons.’

Vis in het water

Inmiddels zit voor Corine de tijd bij Landstede Groep erop: begin juni had ze haar eindgesprek. Het was een jaar van ‘genieten en groeien’. Met haar diploma en brede ervaring in het vo en mbo kan ze verschillende kanten op. Het liefst wil ze docent gezondheidszorg en welzijn worden, waarschijnlijk op het mbo: ‘Daar voel ik me als een vis in het water.’ Of dat bij mbo Menso Alting Zwolle kan? ‘Los van of de formatie het toelaat, werk je daar wel naar toe’, zegt Rob. ‘Elke stagiair is een toekomstige collega.’

Rob Teekens