‘Ik ben Henk Hammer, 66 jaar en sinds 1 juli met pensioen. Zo’n veertig jaar was ik conciërge. De laatste jaren bij Talentstad Zwolle aan de Blaloweg. Ik woon in Heino en heb drie kinderen en ben onlangs voor het eerst opa geworden. Dit alles maakt het afscheid wel heel bijzonder. Ik houd van klussen en schilderen, en mag graag tuinieren. Ja, ik heb allerlei verbouwingen gedaan in huis. Van keuken, toilet tot douche. Ik ben een Pietje Precies, ook in dat werk.

Sommige mensen zeggen: ah, dat komt morgen wel. Maar dat werkt voor mij niet. Ik doe ’t direct en dan ook strak en netjes. Maar goed, die andere kant is er ook. Op school mag je nog leren. Het hoeft niet meteen perfect. Maar in mijn eigen dingen kies ik wel voor overzicht en een vast patroon. Daar houd ik van.

Ik mocht ook graag leerlingen betrekken bij het werk. Dan nam ik er een mee om te leren hoe je iets moet opruimen of schoonmaken. Als ’t dan klaar was, gaf ik een appel of iets anders als beloning. Je moet het goede gedrag aanleren, daar hebben ze voor de rest van hun leven iets aan. Dus: maak er geen rommeltje van, kom op tijd. Van die dingen.

Ik ben begonnen in 1982. Dat was op de leao in Zwolle, die heette toen de Prins Johan Frisoschool. Voor die tijd werkte ik als elektromonteur in het bedrijfsleven. Mijn vader was ook conciërge geweest, bij het volwassenenonderwijs. Ik dacht: misschien is het ook iets voor mij.

Het begin was lastig. Leerlingen kunnen best vervelend gedrag vertonen en daar moest ik aan wennen. Je moet de karakters een beetje leren kennen. Er waren ook wel jongens bij die het heel bont maakten. Dan moest je soms stevig optreden. Maar ik heb altijd geprobeerd om escalatie te voorkomen. Met echt boos worden schiet je niets op.

Als conciërge heb je allerlei taken binnen school – de klusjes – maar het belangrijkste is toch de omgang met mensen. Dat je met iedereen een praatje kunt maken. Dat heb ik ook wel afgekeken van mijn vader, die kon dat ook goed.’

Hoe was je zelf als leerling?
‘Ik heb op de school gezeten waar ik later zelf conciërge werd. Dus de lts in Zwolle. Toen ik begon, waren er nog leraren van wie ik zelf les had gehad. Dat werden opeens collega’s. Het was een andere tijd, leraren hadden echt aanzien. Ze waren ook wel autoritair hoor, leerlingen moesten gewoon luisteren. Tegenwoordig is het meer een samenspel. Je ziet docenten overleggen en zich verplaatsen in die kinderen. Veel beter natuurlijk.

Ik heb als kind wel het een en ander uitgehaald aan kattenkwaad, maar niet extreem. Gewoon de plagerijtjes die erbij hoorden. Ik kan mij wel aardig inleven in hoe de leerlingen denken. Ik heb in de afgelopen jaren vaak genoeg gedacht: ah ja, vroeger was ik precies eender.

Maar wat kan ik erover zeggen? Ik was een hele normaal leerling, denk ik. Ik deed mijn huiswerk, maakte mijn opdrachten en was blij dat ik uiteindelijk aan het werk mocht. Mijn hart lag niet bij de boeken.’

‘Ik snakte nog niet naar het eindsignaal’

Waarom koos je voor het onderwijs?
‘Het bedrijfsleven paste niet bij mij. Ik houd meer van het sociale gebeuren. Dat je een vriendelijke, fijne omgang hebt met elkaar. Okay, op school moet ook hard gewerkt worden, maar de sfeer is toch prettiger. Toen ik eenmaal mijn draai had gevonden, wilde ik niets anders meer.’

Wat wilde je in je laatste schooljaar bereiken?
‘Ik heb ’t in het afgelopen jaar rustig afgebouwd. Ik deed altijd de absentiemeldingen van leerlingen en dat werk heb ik na verloop van tijd al overgedragen. In januari kwam er al een opvolger die ik in mocht werken. Dus daar is ook tijd in gestoken. Het klikte goed tussen ons. Eigenlijk vond ik het gewoon jammer dat ik moest stoppen.

Het werk loslaten is niet mijn sterkste kant. Ik snakte nog niet naar het eindsignaal, zal ik maar zeggen. Maar je moet ook keuzes maken. Ik dacht: wat rest mij nog? Waar wil ik nog van genieten? Ja, vissen, tuinieren, ik verveel me nooit. Dus toen ik dat eenmaal op een rijtje had, was de knop om.

Ik ben met een goed gevoel gestopt. Ik heb een heel mooi afscheid gekregen. De directeur kwam mij thuis ophalen met een oldtimer en op school mocht ik een ererondje maken met de veegmachine. Ik werd toegezwaaid door alle leerlingen. Echt fantastisch. Ik was ook helemaal verbluft.’

‘Onderwijs is een teamprestatie’

Wat kunnen jonge docenten van jou leren?
‘Dat je het vooral met elkaar moet doen. Zoiets heb ik ook in mijn afscheidsspeech gezegd: onderwijs is een teamprestatie. Dus als het om mijn werk gaat, dan zeg ik ook: samen houden we de school netjes en opgeruimd. Ik hoop ook zo dat ze dat blijven doen, want een opgeruimde school bevordert het klimaat. Als het een rommeltje is, dan loopt iedereen daar tegenaan.

Verder was ik best wel duidelijk naar leerlingen. Ik kon met iedereen goed overweg, maar ze wisten waar de grenzen lagen. Dus ik gaf voldoende ruimte zodat ze zichzelf konden zijn, maar ze wisten ook waar ’t verhaal ophield. Neem de pauzes. Je kan zeggen: man wat een kabaal! Maar leerlingen die samenkomen, maken lol. Daar moet je ruimte geven. Je kunt ze niet op de stoel zetten en zeggen: nu houd je je mond!

Je hoeft niet alles te accepteren, zolang je maar wel flexibel blijft. Als conciërge maak je genoeg mee. Soms kwam een leerling te laat en dan bleken er privé allerlei dingen te spelen. Dan dacht ik: ik ga ‘m nu niet het vel over de oren trekken, dus vooruit – ik zie het door de vingers. Als je iemands eerlijkheid beloont, krijg je dat dubbel en dwars terug. Leerlingen voelen dat haarfijn aan.  

Niet alles was even leuk. Ik kon er slecht tegen als ze spullen gingen vernielen. Ja, de boel verzieken. Dat gaat niet goed samen met mijn karakter. Dan was de toiletbril kapot getrapt of lag de hele wc vol met papier. Of flesjes cola die ze in de gang lieten vallen. Alles eronder. Bah, nee, als ik daaraan terugdenk… Is het allemaal nét schoon en dan smeren ze de boel weer. Dat kon ik slecht hebben.’

Waar had je zelf iets meer tijd in willen steken?
‘Terugkijkend kan ik niet zeggen: dit of dat had ik anders moeten doen. Nee, ik heb helemaal nergens spijt van.’

Wat ga je missen?
‘De dagelijkse omgang met kinderen en collega’s. Het is zo’n gek idee dat je ze nu niet meer ziet. Altijd die vrolijke drukte om je heen. Het werk zelf ga ik niet missen. Nee, je krijgt een zekere leeftijd waarop je zegt: ik hoef niet zo nodig meer de viezigheid op te ruimen. Het was allemaal hartstikke leuk, maar nu is ‘t ook mooi geweest.’

Welke hobby of passie kwam jou op school goed van pas?
‘Omdat ik graag mag klussen, heb ik veel zaken gerepareerd waar we anders een bedrijf voor hadden moeten bellen. Dus dat heeft ook geld uitgespaard. Ik heb mij als conciërge ook niet minder of anders gevoeld. Ik ken die verhalen wel van mensen die dat zo ervaren. Ik denk vaak: als je er zelf voor zorgt dat je een goeie band hebt met mensen, dan kom je al een heel eind.’

Wat zou je schrijven in een brief aan de minister van onderwijs?
‘Ik vind het gek dat ik Arie Slob een tip moet geven. Die denkt waarschijnlijk: waarom zou ik naar hem moeten luisteren? Maar vooruit… Ik zou graag zien dat er iets meer ruimte wordt gevonden in het schoolrooster om lessen wat meer te spreiden over de dag, zodat het iets minder druk is op school. Nu zie je piekmomenten waarop alle leerlingen in de auto samenkomen of door de gangen naar hun lokaal lopen. Dat geeft veel geluid en rommel. Misschien is daar iets aan te verbeteren. Het heeft geen bejaardentehuis te worden, maar ik ben voorstander van rust, reinheid en regelmaat. Dat zal niemand meer verbazen.’

Wat vond je van de coronaperiode?
‘Ik vond het laatste schooljaar eigenlijk niet zo prettig. Daarom ben ik zo blij met dat grandioze afscheid. Want na maanden konden we elkaar eindelijk weer allemaal zien. De school was steeds een tijdje dicht. Collega’s gingen ook veel thuis werken, maar voor mij was dat geen optie. Echt gezellig vond ik het niet.’

Wat is je lijfspreuk?
‘Je hebt klagers en dragers, maar ik zeg: niet zeuren, gewoon doorgaan. Zo zit ik in elkaar. Ik denk dan: als je overal over gaat mekkeren, dan werkt ’t zéker niet.  Ook als er iets op school moest gebeuren, waarbij leerlingen konden helpen, dan zei ik meestal zoiets als: even samen de schouders eronder en dan ben je al een heel eind. Als je de sfeer maar goed houdt met elkaar. Een geintje op zijn tijd, dan houd je ‘t veel langer vol.’