Onderwijsmagazine
Onderwijsmagazine
Elke week in juni worden online en live events op locatie georganiseerd over AI in het onderwijs. Meer informatie
De illustraties in dit artikel zijn gemaakt met Copilot
Het bruist op de informatica-afdeling van het Vechtdal College in Hardenberg. Docenten en leerlingen zijn druk in de weer met devices en een driekoppige Turkse onderwijsdelegatie die onderdeel is van een uitwisseling en Europees onderzoek, bewondert de rechtstreeks uit Amerika geleverde Apple Vision Pro, nog voordat deze in Nederland verkrijgbaar was.
‘We zijn hier op school echt wel met ICT in de breedste zin van het woord bezig’, vertelt Lars. Hij is docent informatica en adviseert daarnaast als senior adviseur onderwijs IT en organisatie de directie van de drie Vechtdal Colleges in Hardenberg, Ommen en Dedemsvaart in beleidsmatige keuzes op het gebied van professionalisering, applicatiekeuzes en devices.
Lars Knol
‘Er is hier gelukkig heel veel mogelijk. Maar het begint allemaal bij de docent. Ik vind dat elke docent verstand moet hebben van AI. Je moet de leerlingen de vaardigheden en de kennis van de toekomst meegeven, niet die van tien, vijftien jaar geleden. En daarvoor is een open, geïnteresseerde houding nodig.’
De informatietechnologie verandert in een razendsnel tempo. Volgens Lars moet het onderwijs mee veranderen. ‘Veranderingen in de kern van een leerplan vragen meestal ook om wijzigingen in andere leerplanonderdelen’, legt hij uit. Ter verduidelijking pakt hij het curriculaire spinnenweb erbij.
‘Als je het mij vraagt, verandert AI alles op het gebied van leerdoelen, leerinhoud, leeromgeving, toetsing en de andere aspecten van het spinnenweb, dus ook de rol van de docenten. Om een goede match te houden met je leerlingen, moet je je verdiepen in diens belevingswereld en context. Hoe langer je het voor je uitschuift, hoe hoger de barrière wordt.’
Elke vernieuwing kost in het begin extra inspanning. ‘Maar als je goed investeert aan de voorkant, bespaar je jezelf uiteindelijk heel veel tijd en energie’, zegt Lars. ‘Zo toets ik nu bijvoorbeeld volledig digitaal. Het heeft me tijd gekost om een database op te bouwen, maar het scheelt me nu heel veel tijd in het nakijken, zodat ik nu meer samen met de leerlingen met bijvoorbeeld de hololens bezig kan zijn, virtual. Veel leuker.’
De leerlingen leren alles op het gebied van virtual, augmented en mixed reality, op een praktijkgerichte, bijzonder constructieve manier. ‘Ze maken bijvoorbeeld content in mixed reality voor de afdeling techniek over hoe je een band en ruitenwissers moet verwisselen.’ Een opdracht krijgt zo meteen veel waarde.
‘Mijn leerlingen blij, basiskaderleerlingen blij, techniekdocenten blij die niet steeds weer hetzelfde hoeven uit te leggen, en meer gericht aandacht kunnen geven aan de leerlingen die het nodig hebben, en ik ook blij. Zo kunnen we op allerlei manieren verbindingen leggen.’
Ook bij andere opdrachten kunnen de leerlingen wat Lars betreft gewoon AI gebruiken. ‘Als ze een website bouwen en programmeren, mogen ze voor de teksten en de programmering wat mij betreft ChatGPT gebruiken. Het gaat er mij om dat ze de methode begrijpen. Een minder goed ogende website kan een betere beoordeling krijgen wanneer een leerling de methode beter kan uitleggen.
AI kan een goede facilitator zijn bij het leren, maar het moet niet leidend worden. En daarvoor is het belangrijk dat je leert hoe je ermee omgaat. Zo mag je nooit tevreden zijn met de resultaten van je eerste prompt (instructie die aan een AI-model worden gegeven om een uitvoer te genereren, red.). Je moet altijd doorvragen en je moet ook leren hoe je goede, specifieke vragen stelt. Daar kunnen we de leerlingen goed in begeleiden.’
Volgens Lars is het zaak om met de leerlingen het gesprek over AI aan te gaan. ‘Gratis lijkt vaak mooi. Maar wat is gratis? Hoe komen ze aan hun geld? Laat de leerling daar eens over nadenken. Wat is de keerzijde, wat is deepfake, hoe weet je nog wat echt en niet echt is? Waar wordt de input opgeslagen? Hoe zit het met AVG? Leer je leerlingen voorzichtig te zijn met wat ze vragen, want zodra je in een gratis omgeving informatie invoert, wordt het gemeengoed. Daar moet je het over hebben als je hen goed wilt voorbereiden op de actuele toekomst.’
‘AI kan van heel veel nut zijn in het onderwijs’, vindt Lars. ‘Het kan nooit de mens vervangen, het blijft een computer, die desgewenst aangeeft dat de wereld plat is. Dat vertel ik mijn leerlingen ook: jíj bent degene die controleert of het klopt, jíj bent de laatste stap. Ik ben van mening dat AI het werk niet gaat vervangen, maar het wel effectiever en makkelijker maakt.
Voor iedereen, voor alle docenten, of het nu om IT, generieke vakken, muziek of lichamelijke oefening gaat. Je bent docent geworden om de leerling van nu wat te leren, om met de ontwikkelingen mee te gaan. Kijk, het is voor iedereen nieuw, we moeten het allemaal leren en ervaren. Maar het is wel zaak om er zo snel mogelijk mee te beginnen.’
Samen met mbo-collega en mede Microsoft Innovative Educator Fellow Dimitri van Dillen richtte Lars Knol vijf jaar geleden Onderwijs op Afstand op.
Deze website staat bomvol werkvormen, lesmaterialen, workshops, suggesties en tips en tricks in allerlei soorten en maten. Motivatie: van en met elkaar leren en die kennis hoeft niet altijd achter een betaalmuur te zitten.
‘Soms heb je net even wat inspiratie nodig om digitale didactiek in je lessen toe te passen, en die bieden wij daar’, aldus Lars.
Onderdeel is AI & Didactiek, met werkvormen AI voor het primair en voortgezet onderwijs, het mbo, het hbo en wo. Van collega’s voor collega’s.
‘Op zich is AI heel dom’, zegt Maarten Wolfsen. Hij is docent Software Developer en coach bij het team Techniek & ICT bij Landstede MBO in Harderwijk en maakt deel uit van het practoraat Docentprofessionalisering.
Eén van zijn ambities is om Serious Gaming in het onderwijs te brengen. ‘Wat je erin stopt krijg je terug, meer niet. AI denkt niet zelf na, controleert niet, checkt niet of de feiten kloppen. Daarom is het belangrijk dat je dat zelf altijd heel goed doet en dat we onze studenten leren niet klakkeloos op AI af te gaan.’
De afdeling Techniek & ICT speelt voortdurend in op de actuele ontwikkelingen. ‘Ook op AI dus’, zegt Maarten. ‘Dit jaar moeten de studenten in samenwerking met het softwarebedrijf Flexyz bijvoorbeeld een programma schrijven voor een sensor die het aantal fietsers telt dat op een bepaalde route afslaat. Het is een extern project dat ik samen met collega’s René Pladdet, Thomas Yates en Jos van Tuil begeleid. Klinkt simpel, maar is best uitdagend.
Maarten en Dustin
Nu kun je ChatGPT of de AI-assistent Copilot van Microsoft 365 inmiddels vragen om een kleine code te schrijven en die gooit het er zo uit. Binnenkort zal je met AI ook grotere programma’s kunnen schrijven.
Daar kun je als docent mee om leren gaan. De studenten vragen welk stukje code waarvoor bedoeld is. Of ze een detail laten veranderen. Maar aan de andere kant ga je toch wel uit van hun eerlijkheid.
Het gaat over vertrouwen, over communicatie. Het is essentieel dat je ze duidelijk maakt dat het leerproces het belangrijkste is, niet het eindproduct. Bij de meeste studenten landt dit uitgangspunt wel. Ze moeten het zelf wíllen kunnen.’
‘Op een gegeven moment kwam internet, kwamen er mobieltjes’, zegt Maarten. ‘Altijd zijn we tegen dingen aangelopen die de actuele manier van lesgeven verstoorden. Maar dat hoort gewoon bij het onderwijs. We leren onze studenten een leven lang ontwikkelen en wij ontwikkelen zelf mee.’
Maarten is er nuchter in. ‘Je kunt moeilijk gaan doen over plagiaatproblemen bij bijvoorbeeld scripties en onderzoeksverslagen, maar je kunt je ook afvragen of die ouderwetse middelen, die al zo’n honderd jaar gangbaar zijn in het onderwijs, nog wel van deze tijd zijn. Hetzelfde geldt voor het toetsen van de studenten. Waarom bijvoorbeeld geen game in plaats van een verslag?
Uit onderzoek blijkt dat het implementeren van gamification met elementen als competitie, badges, quests, punten en niveaus ervoor zorgt dat studenten meer het gevoel krijgen dat ze aan duidelijke doelstellingen werken, dat ze veel gemotiveerder zijn. Dit past ook veel beter bij de generatie.’
‘Alles heeft voordelen en nadelen’, zegt Maarten. ‘Een docent Engels gaf aan dat ze steeds vaker teksten binnenkreeg van studenten die duidelijk met ChatGPT geschreven waren. De gemiddelde mbo-student gebruik immers geen kreten als “it is my profound conviction” en “it was a ignominious demise”.
Bij ons moeten studenten ook teksten schrijven, bijvoorbeeld over een gamedesign en die zitten vaak vol fouten. Maar die schrijven ze dus wél zelf, waarom dan niet de standaardbrief voor Engels of Nederlands? Komt dat door het onderwerp? Ik vind dat interessante vragen. Het antwoord zou kunnen zijn dat we Engels en Nederlands meer in het vakinhoudelijke curriculum verwikkelen.
Ik kan me voorstellen dat een student bijvoorbeeld voor Engels een tekst over een gamedesign gaat schrijven. Of voor Nederlands een tekst voor de website die ze ontwikkelen. Maak het meer prikkelend.’
‘Ik hou van ICT en ik vind de ontwikkeling van AI geweldig. Het hoort bij de toekomst en het kan ook zoveel goed doen’, stelt Maarten. ‘Stel je hebt een AI die alle pijnpunten uit verkeersdata signaleert als gaat om ongelukken en files. Die kan zeggen op welke dag om hoe laat er op welke plek een file is. In de zorg zul je ook van dat soort voorspellingen gaan zien.
Ik zie echt honderd procent voordeel. Maar ik houd ook niet van het denken in nadelen. Natuurlijk zijn die er wel, maar dat heb je bij alles. Dat maakt het fenomeen zelf niet nadelig. Het is de manier waarop je er mee omgaat.’
Ondertussen past de afdeling Techniek en ICT elk jaar het curriculum aan op de ontwikkelingen. ‘Je moet echt wel dynamisch blijven. Als je dat niet doet, sluit je niet meer aan op de branche en je wilt toch je studenten zo goed mogelijk voorbereiden.’
Hij kan zich voorstellen dat de actuele ontwikkelingen een hele schok zijn voor docenten die niets met digitalisering hebben. ‘Maar ik denk toch dat een stukje pedagogiek meer de voorhand heeft. Bewustwording is heel belangrijk: wat doet AI nou, wat betekent het voor studenten, hoe kunnen we het goed gebruiken?’
‘Ik gebruik AI voor simpele taken die lang duren om tijd te besparen. Ook gebruik ik AI om mijn werk te controleren.’
‘Ik denk dat AI in het onderwijs hoort, het is een technologie die niet zal verdwijnen en waar jongeren mee moeten leren omgaan zodat ze weten hoe het werkt.’
‘Ik heb AI bij informatica terug zien komen bij het maken van een website en heb met AI gecodeerd.’
‘Een toekomst zonder AI is mogelijk maar inefficiënt. Het is zonde om deze technologie niet te gebruiken.’
Dustin Verburg is eerstejaars student Software Developer. ‘In het begin gebruikte ik ChatGPT veel. Je gooit een opdracht erin, copy paste, klaar. Maar ik kwam er al snel achter dat het eigenlijk niet goed werkt. Je checkt je code niet meer, je snapt niet meer hoe het werkt. Je kan ChatGPT wel vragen om het uit te leggen, maar je snapt en onthoudt iets veel beter als je het zelf uitwerkt en uittypt.’
Zo af en toe probeert hij het nog wel. ‘We zijn nu bijvoorbeeld bezig met een gamedesign. Dat betekent dat je alle eisen erin moet verwerken: de karakters, de afbeeldingen, hoe je game eruit komt te zien, tutorials, zoektermen en zo. Maar je moet het vervolgens echt wel checken, want hij maakt veel fouten.
Sommige vragen vat hij verkeerd op, dus je moet hele goede, duidelijke vragen leren stellen. Vervolgens met je alles heel goed controleren, je leert ‘m niet te vertrouwen.’
Dustin denkt wel dat AI de toekomst is en dat het heel nuttig kan zijn. ‘Als je een website zelf moet typen ben je een hele tijd bezig. Met ChatGPT heb je binnen een paar minuten de hele basis al staan. En als ze AI verder gaan ontwikkelen, zodat die een hele sterke code kan maken, dan denk ik wel dat het superveel gebruikt gaat worden.’
