Onderwijsmagazine
Onderwijsmagazine
Een gestructureerde aanpak waarbij beide partners heel veel samenwerken en de student centraal staat. Tijdens, maar ook na de opleiding. Dat maakt dat Samen Opleiden zo goed werkt. Een gesprek met drie enthousiaste betrokkenen.
We ontmoeten elkaar op de Landstede Groep-locatie Rechterland in Zwolle: Martiene Enserink, Geert Koers en Gert Stegeman. Martiene en Geert hebben binnen Samen Opleiden onder andere de rol van coördinerend schoolopleider, respectievelijk voor het mbo en het voortgezet onderwijs (vo). Gert is zowel relatiebeheerder als instituutsopleider namens Windesheim. Hij en Martiene kennen elkaar door die dubbelrol inmiddels goed. ‘Gert is al bijna een Landstedeman’, lacht Martiene. ‘Ja, door het Samen Opleiden ben ik hier vaker dan op Windesheim’, beaamt hij.
Wat is er door Samen Opleiden nu anders? Gert schetst: ‘Vroeger ging je na vier jaar opleiding het veld in. Door te weinig afstemming tussen theorie en praktijk was het risico groter dat een startende docent vooral aan het “overleven” was. Tegenwoordig werken we veel meer – en vooral ook structureel – samen en dat zien we terug in de praktijk. Inmiddels bepaalt het werkveld, de opleidingsschool, ook 40% van het curriculum.’
‘Wij noemen het ook niet meer stagelopen, maar werkplekleren’, vult Geert aan. ‘Docentschap is immers meer dan lesgeven, het werk is steeds complexer geworden.’ Martiene: ‘En daarbij is de begeleiding nu beter. Studenten en PDG’ers maken deel uit van een team en krijgen begeleiding van zowel de instituutsopleider, de schoolopleider als de werkplekbegeleider op de werkplek.’
‘En vanuit Windesheim zijn er vaste instituutsopleiders’, vult Gert aan. ‘Wij weten daardoor beter wat er speelt op de werkplek en studenten en docenten zien zo steeds hetzelfde gezicht.’
Gert Stegeman
Ook krijgen studenten nu een breder perspectief: vier vo-stages is verleden tijd. Gert legt uit: ‘Ze lopen – voor zover hun studierichting het toelaat – ook mee in het mbo. Dat is mooi, want voor het mbo was vroeger minder aandacht op de lerarenopleidingen. Aan het eind van het eerste jaar weten ze nu –meer dan vroeger – of het werk hen ligt.’
Maar hoe kiezen ze een stageplek? Daarvoor loopt een project. Hierbij oriënteren eerstejaars zich in vijf weken, tijdens wekelijkse – vanwege corona digitale – bijeenkomsten op verschillende vo-scholen. Ook nemen ze een kijkje bij Landstede MBO en Deltion College.
Voor de PDG’ers, die in het mbo werken, is een Landstedespecifiek incompanytraject opgezet. Gert licht toe: ‘Ze doen het traject op maat binnen de Landstede-omgeving, met Landstede-instrumenten en -principes. Zo is het efficiënt voor alle betrokkenen en dat spreekt aan.’
Martiene Enserink
‘Met het oog op het lerarentekort is zo’n traject erg prettig’, zegt Martiene. ‘Daarnaast zien we dat studenten van de lerarenopleiding door de bij ons opgedane ervaringen, hun volgende stage ook binnen Landstede Groep willen doen en dat ze na hun laatste afstudeerstage een baan bij ons vinden. ‘Samen Opleiden is daarmee een prachtig instrument om op dat tekort te anticiperen. Het is een kweekvijver die ons zicht geeft op wat we nodig hebben en wie we aan ons willen binden.’
Maar voor de professionalisering van de docent is Samen Opleiden ook een vliegwiel. Martiene: ‘Met Samen Opleiden realiseren we intern een doorgaande professionaliseringslijn. We leren van elkaar: studenten brengen bijvoorbeeld nieuwe opleidingsdidactieken mee waar docenten ook mee aan de slag kunnen.’
We organiseren diverse intervisiebijeenkomsten, bijvoorbeeld voor studenten, PDG’ers en startende docenten/instructeurs. Daarnaast richten we ons ook op de werkplekbegeleiders binnen Samen Opleiden: zij hebben hun eigen intervisiebijeenkomsten. Ook zijn er trainingen voor werkplekbegeleiders. Binnen Samen Opleiden is je ontwikkeling als professional dus geborgd.’
Daarnaast zijn er lijntjes met het Landstedepractoraat Docentprofessionalisering: ‘Studenten doen met ondersteuning van Windesheim en docentonderzoekers onderzoek en dragen zo ook al daadwerkelijk bij aan de kwaliteit van het onderwijs.’
Geert Koers
Waar het accent steeds lag op kwaliteitsborging tijdens de opleiding, verschuift dat nu meer naar de periode erna, de inductiefase. ‘Wil je mensen vasthouden, dan moet je startende docenten ondersteunen’, verklaart Geert. ‘Bijvoorbeeld met betere begeleiding, regelmatig in de les kijken, gesprekken voeren en intervisie.’
‘We willen een meerjarig, eenduidig inductietraject realiseren waarbij we startende docenten op maat – belangrijk! – begeleiden’, zegt Martiene. ‘Hiervoor hebben we starters en begeleiders uit het vo en mbo bevraagd naar hun ervaringen. Deze uitkomsten nemen we mee.’
‘Doordat we het opleiden nu samendoen, hebben we een completer plaatje van de student zodat die optimaal kan leren’, constateert Gert. Geert beaamt: ‘Ik noem eerstejaars studenten weleens gekscherend havo 6-leerlingen, maar als ik zie hoe ze zich ontwikkelen tot docent en collega, dan vind ik het mooi dat ik daaraan een bijdrage kan leveren.’
En waar het vroeger nog wel eens lastig was om een werplekbegeleider te vinden – ‘want het kost tijd en wat laat je die student doen’ – is dat straks makkelijker, denkt Geert. ‘Wij hebben de studenten en PDG’ers nu zo opgeleid dat ze later zelf als ervaren docent die extra begeleiding ook willen geven.’
Dus alles verloopt op rolletjes? ‘Nee’, lacht Gert. ‘We kunnen wel zeggen dat we het gaan doen en het faciliteren, maar daarmee gebeurt het nog niet meteen.’ Een valkuil is dat je te snel wilt, beaamt Geert. ‘Het kost tijd om Samen Opleiden tussen de oren te krijgen: bij de collega’s, de werkplekbegeleiders maar ook de schoolleiding. Maar hoe beter iedereen dit adapteert en ondersteunt, hoe beter de werkplek voor de student.’
Martiene concludeert: ‘Ik ben trots op onze Opleidingsscholen. We hebben de lijnen goed voor elkaar, de structuur staat. In alle lagen in de organisatie en bij de scholen zie je terug dat we samen opleiden. Die beweging is er. Samen zorgen we dat jonge mensen zich ontwikkelen en zittende medewerkers zich verder kunnen professionaliseren: dat is toch prachtig?’
Landstede Groep heeft twee Opleidingsscholen: een voor het vo (Opleidingsschool Zwolle (OSZ)) en een voor het mbo (OSZ ontstond in 2006 als pilotschool onder de naam ‘Opleiden in de school’, een initiatief van het Carolus Clusius College en Thorbecke Scholengemeenschap. Steeds meer scholen haakten aan en sinds 2009 is OSZ een officiële Opleidingsschool. OSZ telt nu 18 vo-partnerscholen (incl. Thorbecke Scholengemeenschap).
De mbo-variant ontstond in 2010 in Harderwijk op initiatief van de toenmalige directeur. In 2016 werd het een aspirant-Opleidingsschool, in 2019 een officiële Opleidingsschool. Onder deze Opleidingsschool vallen 7 locaties van Landstede MBO, mbo Menso Alting en StartCollege in Harderwijk, Raalte en Zwolle.
Beide Opleidingsscholen bieden jaarlijks ruim 400 studenten een stageplaats: 280 in het vo en 140 in het mbo (incl. 40 PDG’ers).
Een cruciale rol is er voor de schoolopleiders. Zij zorgen voor de verbinding tussen opleidingsinstituut Windesheim en de Landstede-partnerscholen daar waar het gaat om het contact rondom alle studenten.
Elke vo-en mbo-locatie van Landstede Groep heeft er een (bij vo vallen er soms meerdere locaties onder één schoolopleider). Vanuit Windesheim zijn er relatiebeheerders en instituutsopleiders.
De relatiebeheerders onderhouden de contacten op alle niveaus/locaties van Landstede Groep. De instituutsopleider begeleidt studenten van lerarenopleiding op bepaalde locaties en is het aanspreekpunt voor de Landstede Groep-collega’s daar.
Voor de onderlinge afstemming en kennisdeling, bijvoorbeeld rondom het vormgeven van de stage en het curriculum, ontmoeten alle schoolopleiders en relatiebeheerders elkaar in opleidingsteams: een voor vo en een voor mbo.
Binnen dit team zijn Geert (vo) en Martiene (mbo) de coördinerend schoolopleiders, Erwin Haandrikman (vo) en Gert (mbo) hebben die rol namens de relatiebeheerders.
Bedoeling is dat beide Opleidingsscholen nog meer met elkaar gaan samenwerken. Binnen Windesheim hebben de lerarenopleidingen wat betreft de specifieke aanpak van Samen Opleiden een voorbeeldfunctie voor andere Opleidingsscholen binnen Windesheim.
Samen Opleiden haakt ook aan bij het landelijke platform Samen Opleiden en Professionaliseren. De aangesloten scholen delen met de partners wet- en regelgeving en good practices, maar bepalen zelf hoe ze op basis van hun visie en identiteit het ‘samen opleiden’ invulling geven.
Beide Opleidingsscholen participeren ook binnen het project Regionale Aanpak Personeelstekort.
Bedoeling is dat beide Opleidingsscholen nog meer met elkaar gaan samenwerken. Binnen Windesheim hebben de lerarenopleidingen wat betreft de specifieke aanpak van Samen Opleiden een voorbeeldfunctie voor andere Opleidingsscholen binnen Windesheim.
Samen Opleiden haakt ook aan bij het landelijke platform Samen Opleiden en Professionaliseren. De aangesloten scholen delen met de partners wet- en regelgeving en good practices, maar bepalen zelf hoe ze op basis van hun visie en identiteit het ‘samen opleiden’ invulling geven.
Beide Opleidingsscholen participeren ook binnen het project Regionale Aanpak Personeelstekort.
